Merkez bankalarının tarihindeki en agresif parasal sıkılaştırmaya ve elektrik fiyatlarındaki düşüşe rağmen, “sürekli enflasyon” bir sorun olmaya devam ediyor. Hükümetler, artan gıda ve elektrik fiyatları ile diğer maliyetlerin vatandaşlar üzerindeki etkisini azaltmak için yeni önlemler almaya devam ediyor.
Kovid-19 salgını sonrası tedarik zincirindeki sorunların hafiflemesi ve Rusya-Ukrayna savaşının da etkisiyle birçok ülkede gıda, emtia, elektrik ve diğer temel ihtiyaç maddelerinin fiyatları yüksek seyrediyor.
Rusya-Ukrayna savaşının tırmandırdığı küresel belirsizlik ekonomive finans sektörlerinde yüksek fiyatlar devam ederken, diğer mal fiyatlarını tetiklemeye devam ediyor.
Ukrayna’daki savaşın yanı sıra jeopolitik gerilimler, gıda piyasasındaki arz sorunları, süregelen yüksek enflasyon, enflasyon karşısında faiz artışları, sıkı para politikası ve finansal piyasalardaki belirsizlik ekonomiyi etkiliyor.
Uzun yıllardır çok düşük enflasyon oranlarının ardından, yüksek kalıcı enflasyon, gelişmiş ekonomilerin yanı sıra gelişmekte olan ülkelerde de insanların yaşam maliyetlerini her geçen gün artırmaktadır.
Düşük gelirli insanlar çok yüksek gıda fiyatlarıyla karşı karşıya
Çoğu merkez bankası fiyat istikrarını sağlamak için enflasyonu yüzde 3’ün altında hedeflerken, bu bankaların aldıkları cesur önlemlere rağmen enflasyon oranı hala hedeflenen seviyenin oldukça üzerinde.
Ayrıca, gıda ve enerji hariç tutularak hesaplanan çekirdek enflasyon, dünyanın birçok ülkesinde yüksek seviyesini korurken, ülkelerin enflasyon mücadelesine tepkisi ile birlikte gelen sıkılaştırıcı para politikaları ekonomide resesyon endişelerini de beraberinde getiriyor.
Özellikle düşük gelirli insanlar enflasyondan mustarip, çok yüksek gıda fiyatlarıyla karşı karşıya. Çalışanlar, olağandışı yüksek enflasyon karşısında enflasyonun üzerinde fiyat artışları talep ediyor.
Geçen ay ABD ve Avrupa’da yaşanan iflaslar ve bankacılık sektöründeki çalkantılar, ülkelerin para politikalarını çok fazla sıkılaştırdığı endişelerini ortaya koyarken, OPEC+ kümesinin prestijle petrol üretimini günde 1 milyon varilden fazla kısma kararı alması dikkat çekti. Mayıs ayı da hafta başında enflasyonla mücadeleyi zorlaştıracak şekilde fiyatlandı.
Bazı ekonomilerde enflasyon, elektrik fiyatlarının düşmesiyle geçen yıl ulaşılan tarihi seviyelerden yavaş yavaş düşmeye başlasa da, hükümetler enflasyonun vatandaşlar üzerindeki etkisini hafifletmek için yeni önlemler uyguluyor.
Amerika kıtası
Dünyanın en büyük ekonomisi ABD’de özellikle elektrik ve gıda fiyatlarındaki artışın etkisiyle geçen yılın ortasında 41 yılın zirvesine ulaşan enflasyon, Şubat ayında yıllık yüzde 6 ile beklentiler doğrultusunda gerçekleşti.
ABD yönetimi, geçtiğimiz yıl Ağustos ayında yürürlüğe giren “Enflasyonu Düşürme Yasası” çerçevesinde enflasyonu düşürmek için kapsamlı sağlık, iklim ve vergi düzenlemelerini hayata geçirdi.
Bu kapsamda ABD, fiyatlarını enflasyon oranından fazla artıran ilaç üreticilerine ceza uygulayacak. Bu, 65 yaş ve üstü kişiler için federal sağlık sigortası olan Medicare’in maliyetlerini doz başına yaklaşık 400 $ azaltacaktır.
Şubat ayında Brezilya’da taban fiyatın Mayıs ayı itibarıyla 1302’den 1320 Brezilya realine çıkarılacağı bildirildi. Geçen yılın Aralık ayında Kongre, yoksul ailelere yapılan sosyal yardım ödemelerini sürdürmek için bu yıl harcama üst sınırını artıran bir anayasa değişikliğini kabul etti.
Meksika bu yıl asgari ücreti yüzde 20 artırdı. Enflasyonu kontrol altına almak için gıda arzını çeşitlendirmek isteyen Meksika, geçen ay ilk kez ithal Brezilya sığır eti ürünlerine kapılarını açtı. Kolombiya’da 2023 için asgari fiyata yüzde 16 zam yapıldı.
Avrupa
Avrupa Komitesi, gaz fiyatı tavan sistemini Mayıs ayından itibaren Avrupa Birliği’ndeki tüm ticaret merkezlerini kapsayacak şekilde genişleteceğini duyurdu. AB ülkeleri geçen yıl Aralık ayında üst sınır konusunda anlaşmaya vardı.
İtalya geçen ay, aileler ve işyerlerinin elektrik faturalarını kısmak için yaklaşık 5 milyar avroya mal olan tedbirleri onayladı. Roma, elektrik maliyetlerini azaltmak için 2023 bütçesinde 21 milyar avronun üzerinde kaynak ayırdı.
Portekiz ayrıca Mart ayında düşük gelirli ailelere yardım etmek için temel gıda ürünlerindeki katma değer vergisinin kaldırılması da dahil olmak üzere bir paket duyurdu.
Yunanistan 1 Nisan’dan itibaren taban fiyatı artırırken, bu artış geçen yılın başından bu yana üçüncü taban fiyat artışı oldu.
İrlanda, Şubat ayında hanehalkı yardımı için bir finansman paketi açıkladı ve konaklama kısmı için kesintili olarak düşen KDV oranını yaz dönemi boyunca uzattı.
Fransa, tüketicilerin gıda fiyatlarıyla başa çıkmasına yardımcı olmak için geçen ay ülkenin ana süpermarket zincirleriyle anlaşmaya vardı.
Almanya geçen yıl başlattığı yardım paketi kapsamında Mayıs ayına kadar elektrik tavan fiyatının finansmanı için 14,5 milyar avro harcamayı planlıyordu.
İspanya asgari fiyatı Ocak ayına göre yüzde 8 artırırken, Çek hükümeti taban fiyatı yüzde 6,8 artırdı.
Asya ve Afrika
Mart ayında Hindistan, federal hükümet çalışanları için enflasyona göre ayarlanmış ödeneği yüzde 4 artırdı.
Japonya’nın önde gelen şirketleri, hükümetin Mart ayında yaptığı ücret artışı çağrısına yanıt olarak, çeyrek yüzyılın en büyük ücret artışlarını yapmayı kabul etti. Ülkede hükümet, enflasyonu sınırlamak için mevcut bütçedeki rezerv fonlardan 2 trilyon yen’den (15,3 milyar $) fazla tahsis edecek.
Tayland geçen ay dizel ürünlerdeki ÖTV indirimini 20 Temmuz’a kadar uzatma kararı aldı.
Filipinler, geçen yıl Aralık ayında pirinç ve diğer besinler üzerindeki düşük tarife oranlarını 2023’ün sonuna kadar uzattı.
Güney Afrika’daki çok sayıda kamu sektörü sendikası, Mart ayı sonunda beş aylık bir grevin ardından yüzde 7,5’lik bir ücret artışı konusunda anlaştı.
İsrail hükümeti, Mart ayı başlarında ana kamu sektörü sendikasıyla bir ücret anlaşmasına vardı. Yaklaşık 350 bin memuru kapsayan sözleşme ile 2020-2027 yılları arasında yüzde 11 artışla bir defaya mahsus hibe verildi.
Türkiye’de en düşük emekli maaşı 5 bin 500 liradan 7 bin 500 liraya yükseltilirken, hükümet temmuz ayında asgari ücrette orta düzeyde bir zam yapılacağını açıkladı.
